** گشتی در رقص واژه ها**

از:   علی مسعود هزار جریبی

۞* هستی گرفتن در نگاهی متفاوت  *۞

در طول تاریخ سرایش شعر کلاسیک پارسی اساسن رباعی از چه مضمون و جوهره یی برخوردار  بوده و عادات ذهنی مخاطبی که این نوع شعر را تعقیب میکند به چه ملاک ها و نشانه هایی وابسته است     و در    روند این ارزیابی و تحلیل جایگاه و موقعیتی که برای شعر در قالب رباعی می توان قائل شد چیست و کجاست.

آنچه روشن است رایج ترین نوع شعر پارسی ترجیحن رباعی نیست چرا که قالب غزل و قصیده و مثنوی .......در تقّدم اند و رباعی محدود ترین میدان را بلحاظ تعداد ابیات (مانند دو بیتی)داراست که شاعر در جنبه ی جلوه های کلامی  و تصویری در محدوده ی معّین مانور می دهد     یعنی در همین چهار مصرع از پیش تعیین شده که بخشی از آن قافیه و احتمالن ردیف است و لزومن برخی از وجوه و ظرفیت احساس و اندیشه و یا رخ نمون کردن تکنیک های شعری با ابیات محدود رباعی هم خوان نیست.

شعر از : حافظ موسوی

در غافلگیری از شفافیت این نوع بیان برای شروع    چه راحت و سزاوار      شاعر آواز ِ آغاز      رها می کند  [ از این راه ها هم      می توانستی آمده باشی ] که راه اگر چه برای ذهن مخاطب     غریب می نماید   اما    این نماد در تجربه شاعر نشسته است

دوشیزه ی درون این شعرها      گاهی پنهان و گاهی پیدا  چهره می کند و کلمات دوشیزه را به سوی فرانوعیت جنسی و نوعی از فرافکنی معنایی و زایش فرهنگ روانه می دارد. سالهاست که با شعر محاکاتی قرین دارد با زمزمه ها و نجواهای مسطور و مستورش آشنا هستم      شعر می گوید       شعر زندگی می کند     راحت تر اینکه لحظه هایش از تپش شعر تنفس می گیرد    انگار

فعلن بگذریم از اینکه دستی به نقاشی و موسیقی ( نواخت سه تار ) و ترجمه هم دارد

                                    -----------------------------------

 
« نام » را در توافق و تقسیم اتفاق انگیزی به چنگ آورد و در بخش پذیری مادر      « آزاده » سهم او ماند به این شعر نگاه کنید

شب سرخ /

                 پهلو میزند ب بوته های تمشک/

                            نوزاد وحشی /

                                          پناه میگیرد/

                                                          در درنگ نسیم/

                                                                            و تولد شاعر/

                                                                                             آغاز میشود . . .

" از پیوند های مبارک حس "

تا

" شریعت دیدن "

وقتی کنار قلب تو ایستادم

خطاب هایی از او با تو آشنایم کرد

کنار قلب تو ظرفیت خطاب گرفتم

به کوبه های بی شکل در

نگاه که کردم

پیمانه های نور صدایم کرد

او از هزار روزن بیرون آمد

خندیدم

و از هزار روزن در تو گریختم

وقتی میان قلب تو ایستادم

او در هزار شکل به در کوبید

و حسرت ندیدن او وایم کرد .                                               ( 174 )

منشآت خاقانی (1) عمدتا نامه های خاقانی است به مخاطبینی گوناگون  که از دل آن سطور    این پاره ها بر آمده   درخشان و    ناب و    چشم نواز

نثر پارسی      در این زمینه ها    پیشینه و سیری با شکوه دارد   که خود     بحث مبسوطی را طلب می کند    اما نامه های خاقانی    به عنوان نثر دیگر    متفاوت و برجسته می باشد   و بطور محسوس      در وجهی    ممیز از انواع گزین گویه ها  یا   شطحیات    و    نزدیک تر به ادبیات نثر     خودِ نثر

ظرفیت های ویژه برای لبریزی    برای آن همه تعابیر ظریف     با خوش ساختی و ژرف ساختی یکّه و یگانه تصاویر و ترکیبات و زمینه های فرمیک و پارادوکس ها  برآیند های پیش بینی نشده

و ناگهان       سلطنت کلمه

حالا      نگاه کنید به این پاره ها :

  کبوتر این نامه         آفتاب خواهد بود 

  و آه من در حلق       چون گره آب حلقه می شد و می پیچید      وَ مرکَبِ آب      چون آه من       راه پیش گرفته می رفت    و باز      پس نمی دید

   دیده من       جدول جدول خونابه می ریخت

  پیکر آفتاب       دفن زرین می نمود

  حباب بر سطح آب      رقص می کرد

  درخت انجیر      پنجه گشاده دست می کوفت

  آب چون اندام نازکان      به مقابله ثریا      نگین نگین می نمود

  مرغ   از میان آب    صف صف برآمد    صوفیانه چرخ می زد      خرقه ی پرنیان آب را چاک چاک می کرد   باد از کنار   نرم نرم   در می تاخت

  اگر همه پَر پروانه ای حاضر است      به حضرتِ چراغ هدیه کنی

  از دل و دیده ساکنان خاک و آب و طوفان    آبی و آتشی      سر بر زد     خاک از باد     چون آب از آتش به جوش آمد      و چون آتش از آب به فریاد افتاد         رواق هوا     از بالای زمین          در هم شکست

1) منشأت خاقانی ، انتشارات دانشگاه تهران ، سال 1349